Gaziantep İli, Oğuzeli İlçesinde sürdürülen yüzey araştırmalarının, 2016 yılı çalışmaları 15-30 Ağustos 2016 tarihleri arasında yapılmıştır.
Arazi çalışmalarında inşası devam eden ve 2017 yılı içinde su tutması planlanan Doğanpınar Barajı Göl Alanına öncelik verilmiş, daha sonra ise Doğanpınar barajının kurulacağı Sacır Vadisi’nde yüzey araştırmasına öncelik verilmeye çalışılmıştır. 2016 yılı çalışmalarında daha önceki yıllarda tescil edilmiş kültürel varlıklara öncelik verilmiştir. Bu sayede bölgede daha önceki yıllarda inceleme yapılan kültürel varlıkların günümüzdeki durumları araştırılmış, mevcut tahribat durumları tespit edilmiştir.
Tescili kültürel varlıkların dışında kalan arkeolojik alanların tespitinde öncelikle eski ve yeni uydu fotoğrafları, ulaşılabildiğimiz eski seyahatnamelerde ki çeşitli notlar ve haritaların büyük yardımı olmuştur. Ancak yeni arkeolojik alanların tespitinde hiç kuşkusuz bölgede ziyaret edilen köylerde ki yerleşik halkla görüşmelerin etkisi daha büyük olmuştur.
2016 yılı yüzey araştırmalarında Tescilli alanlar Akça Höyük, Abbas Höyük, Kırkgöz Pınarı Akeramik Neolitik Yerleşimi, Seylan Höyük, Doğanpınar (Haral) Höyük, Dibecik Höyük, İkizkuyu Antik Yerleşim Alanı, Taşyazı (Hengirmen) Höyük, Çatalsu Höyük, Yalnızbağ Nekropolü, Karadibek Höyük, Sazgın Höyük, Büyükkaracaören Höyük, Tüzel Höyük, Kayalıpınar Höyük, Havuca Höyük, Cüdeyli Höyük, Akçamezra Höyük, Yona Höyük, Til Halit Höyük, Karahasan Höyük ve Kastel Höyük ziyaret edilmiştir.
Tescili alanların yanı sıra tescilsiz yerleşim alanları ile nekropol alanları tespit edilmiştir. Dede Harabeleri, Karadibek Tepesin’de çeşitli alanlar ve kaya mezarı, Yakacık ve Yeşildere köylerinin altında yer alan höyük tipi yerleşimler, Deve Höyük, Doğanpınar Höyüğünün yakın çevresinde yer alan Geç Dönem yerleşimi, Çavuşbaşı yerleşimi, Yazılı Köyü Tepecik Mevkii, Dilencioğlu Geç Dönem Yerleşimi, İğnebacı Geç Dönem Yerleşimi gibi genellikle Geç Antik Dönem yerleşim karakteri gösteren merkezler tespit edilmiştir.
Orta Fırat Bölgesi’nde Dülük, Samsat, Zeugma gibi özel konumları nedeniyle kent kimliği kazanan yerleşimler dışında Antik Çağ yerleşimleri hakkında bilgilerimiz oldukça sınırlıdır. Bu nedenle özellikle yeni tespit edilen birçoğu çiftlik tipi yerleşim karakteri gösteren bu merkezler Antik Çağda kırsal yerleşim sistemleri, ekonomik örgütlenme modelleri, kent-kırsal ilişkilerinin, ticari rotaların tespiti gibi konular üzerine yapılacak bilimsel çalışmalara önemli veriler sağlayacaktır. Antik Çağ’a tarihlenen bu yerleşimlerin yakın çevrelerinde farklı dönemlerde kullanıldığı düşünülen çeşitli taş ocakları da tespit edilmiştir.
Höyük tipi yerleşimlerde genellikle Erken ve Orta Tunç Çağları ile Helenistik, Roma dönemine ait seramik örnekleri ile karşılaşılmıştır. Ayrıca az sayıda Geç Neolitik, Kalkolitik Çağlar ile Demir Çağı’na ait seramik örnekleri tespit edilmiştir. Seramik verilerinin yanı sıra çeşitli merkezlerde tespit edilen taş aletler Paleolitik ve Akeramik Neolitik Dönemlerin tarihlendirilmesinde faydalı olmuştur.
Yerleşim ve nekropol alanları dışında çoğunlukla tarımsal faaliyetler nedeniyle toprak altından çıkartılmış mimari blok taşlar, değirmen aksamlarına ait taş eserler çeşitli köylerde tespit edilmiştir. Belören, Yeniköy, Yukarıgüneyse, Beşdeli, Hotoğlu, Kayalıpınar, Sütlüce, Çaybeli, Ekinveren köylerinde bu tip taş eserler ile karşılaşılmıştır. Çoğunlukla nereden ve kim tarafından geldiği belli olmayan bu eserler fotoğraf ve çizim yoluyla belgelendirilmiştir.
Yüzey araştırmasının ilk önceliği hiç kuşkusuz Doğanpınar Barajı’ndan etkilenecek alanların başında gelen Yenice Höyük ve Tilbaşar Aşağı Kentidir. İki merkezde de Gaziantep Müze Müdürlüğü Başkanlığında sürdürülen kurtarma kazıları gerçekleştirilmektedir. Bu iki merkezin yanı sıra barajdan etkilenecek Dede Harabeleri olarak isimlendirilen bir merkez daha önce Yenice Höyük kazı ekibi tarafından ilgili kurumlara bildirilmiş ve bu merkezde de yakın zamanda kurtarma kazıları başlamıştır.
Yüzey araştırmasının ikinci önceliği olan Sacır Vadisi yerleşim sisteminin ortaya konmasına yönelik olarak Sacır Suyu üzerinde yer alan Akça Höyük, Abbas Höyük, Kırkgöz Pınarı Akeramik Neolitik Yerleşimi, Seylan Höyük, Doğanınar (Haral) Höyük, Dibecik Höyük, Karadibek Höyük, Sazgın Höyük, Büyükkaracaören Höyük, Tüzel Höyük, Kayalıpınar Höyük, Havuca Höyük, Cüdeyli Höyük, Akçamezra Höyük, Yona Höyük veTil Halit Höyükleri ziyaret edilmiştir. Elde edilen bulgular Fırat’ın önemli kollarından biri olan Sacır Suyu’nun arkeolojik geçmişini ortaya koyacak niteliktedir.
Yüzey araştırmaları sırasında Osmanlı dönemi Salnamelerinde ve Şeri Sicillerinde çeşitli bilgilerine rastlanan, Halep Arığı’na (KuvyK Suyu) ait izlerin bir kısmı bulunmuştur. Oğuzeli’nin kuzeyinde Sazgın Höyük civarındaki kaynak sularının Halep’e taşınmasını sağlayan Halep Arığı’nın yaklaşık 1,5 km lik kısmı ile Arığa ait Arapça bir kitabe Yakacık Köyü’nün güneyinde tespit edilmiştir. Muhtemelen Roma döneminde açılan daha sonra Bizans ve Osmanlı Döneminde kullanılan bu arık turizme de kazandırılabilecek potansiyeli barındırmaktadır.
Yrd. Doç. Dr. Makbule EKİCİ